Kỹ năng vận động thô (Gross motor skills) là sự vận động những nhóm cơ lớn ở tay, chân và thân mình. Các hoạt động vận động thô bao gồm lăn, bò, trườn, xoay người, đá chân, vung tay, nhảy, kéo, đẩy, ném, trèo, đi bộ và nhiều dạng hoạt động khác nữa.
Một số nghiên cứu về trẻ đã chỉ ra rằng kỹ năng vận động thô là do khả năng phối hợp giữa nửa thân trái và phải của cơ thể. Sự kết hợp giữa nửa thân trái và nửa thân phải của cơ thể trẻ được chia làm 4 giai đoạn gồm:
- Phối hợp hai nửa cơ thể đối xứng:là sự phối hợp giữa hai nửa cơ thể như hình ảnh phản chiếu trong gương, tức là hoạt động của nửa trái bắt chước hoạt động của nửa bên phải và ngược lại. Một số hoạt động thể hiện sự phối hợp hai nửa cơ thể bất đối xứng như vỗ tay, đi giật lùi,…
- Phối hợp hai nửa cơ thể tương hỗ: Đây là sự vận động của hai phần cơ thể cùng lúc nhưng với hoạt động khác nhau như bò bằng tay và đầu gối, bò lên cầu thang, bò xuống cầu thang,…
- Phối hợp hai nửa cơ thể bất đối xứng: gồm những hành động mà nửa bên này của cơ thể hoạt động khác với nửa còn lại để thực hiện một công việc nhất định như: nhảy lò cò, co 1 chân đứng thăng bằng,…
- Vượt qua đường giữa thân: Đường giữa thân là một đường tưởng tượng từ đầu đến chân chia cơ thể thành hai nửa trái phải bằng nhau. Vượt qua đường giữa thân là dùng tay hoặc chân chạm đến nửa đối diện để hoàn thành một hoạt động
Việc vượt qua đường giữa thân trong phát triển kỹ năng vận động thô có ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng đọc, viết của trẻ. Trong đó, kĩ năng viết phụ thuộc vào khả năng sử dụng hai nửa cơ thể bất đối xứng và khả năng vượt qua đường giữa thân. Trẻ sẽ hiểu được, khi viết cần sử dụng 1 tay cầm bút và thực hiện viết theo chiều ngang tờ giấy, không truyền bút qua tay; còn 1 tay cố định tờ giấy.
Còn kỹ năng đọc phụ thuộc hoàn toàn vào khả năng vượt qua đường giữa thân. Khi đó, trẻ sẽ biết cách theo dõi các dòng chữ theo hàng ngang, đọc từ trái qua phải, từ trên xuống dưới. Trường hợp trẻ chỉ đọc được một số từ rồi ngừng lại suy nghĩ rồi chủ động chuyển tầm mắt sang các từ khác để đọc tiếp có nghĩa là trẻ không thể vượt qua đường giữa thân.
Như vậy, khi vận động thô phát triển, trẻ sẽ đạt được những kỹ năng quan trọng như đi thăng bằng, nhảy, đá, ném và bắt, đọc, viết,… Vận động thô cũng giúp trẻ biết cách phối hợp và kiểm soát linh hoạt 3 kỹ năng cân bằng, sức mạnh của cơ bắp và khả năng điều khiển. Điều này sẽ xây dựng nền tảng hoàn thiện mạng lưới thần kinh não và tạo tiền đề cho việc phát triển vận động tinh tự nhiên của trẻ.
Nếu không được kích thích phát triển kỹ năng vận động thô, trẻ rất dễ rơi vào trạng thái chậm chạp, cơ thể trì trệ, chiều cao chậm tăng trưởng, sức bền giảm sút và trí lực kém do thiếu sự cân bằng giữa 2 bán cầu não.
Sau đây là một số kỹ năng Vận động thô phát triển theo mốc tháng tuổi. Tuy nhiên các mốc này chỉ là tương đối, có bé đạt được các mốc này sớm hơn thì rất tốt vì kỹ năng Vận động thô của bé được phát triển tốt. Còn các bé chưa đạt được mốc này thì bố mẹ cũng đừng quá lo lắng nhé, có thể bé cần nhiều thời gian và cơ hội để tập luyện hơn nữa.
0 – 1 tuổi
- Nâng đầu và thân trong lúc nằm sấp trong 10 giây: 1-3 tháng tuổi
- Lẫy từ tư thế ngửa sang sấp và ngược lại: 5 tháng
- Ngồi ghế dựa: 5 tháng
- Ngồi thằng: 6-7 tháng
- Bò bằng tay và đầu gối: 9-10 tháng
- Đứng thẳng và đi men: 10 tháng
- Tự đi bộ: 12-15 tháng
1 – 2 tuổi
- Bò lên cầu thang: 14-15 tháng
- Bò xuống cầu thang: 15-16 tháng
- Đi bộ lên cầu thang có hỗ trợ: 15-16 tháng
- Đi giật lùi: 18 tháng
- Đi bộ xuống cầu thang có hỗ trợ: 18-20 tháng
- Chạy: 18-24 tháng
- Tự đi bộ lên cầu thang: 23-24 tháng
- Đá bóng: 19-24 tháng
2 – 3 tuổi
- Tự đi bộ xuống cầu thang: 24-25 tháng
- Ném quả bóng về phía trước: 25-30 tháng
- Tự đi bộ xuống cầu thang: 31-36 tháng
- Co một chân đứng thăng bằng trong 3 giây: 31-36 tháng
- Bắt bóng ném từ vị trí cách 1,5m: 31-36 tháng
- Đạp xe ba bánh: 31-36 tháng
3 – 6 tuổi
- Chạy 13,5m trong 6 giây hoặc ít hơn với kỹ thuật đúng: 37-42 tháng
- Tự đi bộ xuống cầu thang mỗi bước chỉ đặt một chân: 43-48 tháng
- Nhảy lò cò: 43-48 tháng
- Co 1 chân đứng thăng bằng trong 10 giây: 55-60 tháng
- Nhảy lò cò 5 lần liên tiếp: 55-60 tháng
- Hoàn thiện 3 lần đứng lên ngồi xuống: 55-60 tháng
- Hoàn thiện 8 lần chống đẩy: 61-72 tháng
- Nhảy dây: 61-72 tháng
Ở các bài viết tiếp theo mẹ Kiwi sẽ chia sẻ kỹ hơn về các hoạt động giúp con phát triển vận động thô theo độ tuổi. Mỗi bài viết sẽ tập trung vào một số kỹ năng và có clip thực hành của mẹ cùng Kiwi để bố mẹ tham khảo nhé. Mong rằng bố mẹ luôn theo dõi và đồng hành cùng Kiwi’s mom.
Mời bố mẹ tham khảo clip Kiwi và mẹ thực hành vận động thô: click.